Van de ene calorie word je dikker dan van de andere calorie
De ene calorie is de ander niet. Een calorie van een eiwit doet andere dingen in je lichaam dan de calorie van een koolhydraat of van vet. Daarom is het tellen van calorieën – wat bij diverse afvalprogramma’s de bedoeling is – eigenlijk zinloos. Het gaat namelijk niet om de calorie zelf, maar om het voedingsmiddel waarin die calorie zit. In deze blog ontdek je welke calorie, wat doet in je lichaam. Je ontdekt van welke calorie je eerder aankomt en welke dat juist helpt te voorkomen.
Wat is een calorie?
Calorie is de hoeveelheid energie die nodig om 1 gram water met 1ºC te verwarmen (1). In die zin lijkt het niet uit te maken wat voor een soort calorie je eet; koolhydraten, vetten of eiwitten. Maar dat ligt dus wat anders. De ene calorie is de ander niet.
Meter
Om dit te verduidelijken wil ik je het voorbeeld geven van de meeteenheid meter. Het is voor iedereen duidelijk wat 1 meter inhoudt. 1 Meter is de afstand die je aflegt als je een grote stap zet. Maar het verschilt nogal of je die meter aflegt in het rulle zand van een strand, of op een keurig aangelegd trottoir.
Het maakt ook nogal een verschil of je die meter aflegt met de fiets, of wandelend, tegen een berg op, van een berg af, of juist op een vlakke weg. De eenheid calorie mag dan een homogene definitie zijn, de inhoud ervan kent verschillen.
Eenzelfde portie van 100 calorieën koolhydraatrijk eten zoals brood en patat heeft een andere uitwerking op je lichaam als hetzelfde aantal calorieën van vetrijke voeding, zoals vis, avocado en noten. En dit geldt ook voor eiwitrijke voedingsmiddelen zoals mager vlees, bonen en paddenstoelen.
Wat voor calorieën zijn er?
Grofweg bestaan er 3 bronnen van calorieën; koolhydraten, eiwitten en vetten. De laatste tijd heb je – als het goed is – ook wel gehoord van de zogenaamde lege of holle calorieën. Die zal ik ook voor je beschrijven.
1. Koolhydraten
Brood, pasta, rijst, aardappelen zijn voorbeelden van koolhydraatrijke producten. Koolhydraten activeren het verteringshormoon insuline en ze worden tijdens je spijsvertering onder andere omgezet in glucose. De insuline brengt de glucose naar je lichaamscellen, waaronder je spieren, om op een later moment te worden omgezet in energie.
Koolhydraten leveren per gram 4 calorieën en die worden omgezet in energie (glucose of glycogeen voor je spieren) of het wordt opgeslagen als lichaamsvet. Een nadeel van koolhydraten kan zijn dat ze je bloedsuikerspiegel snel kan laten stijgen. Hierdoor ontstaan hongergevoelens, waardoor je weer extra gaat eten.
In het westerse menu bestaat uit heel veel koolhydraten, dus op een bepaalt moment zitten je lichaamscellen vol glucose en kan er niets meer bij. Het overschot aan glucose slaat je lichaam dan op in je vetcellen. Een nadeel van koolhydraatrijk eten is dat het hormoon insuline het proces blokkeert om lichaamsvet te verbranden.
Als je wilt afvallen, dan is het handig om dergelijke koolhydraten te vervangen voor de koolhydraten uit groenten, knollen en fruit en vooral in vetten en eiwitten (2).
Lege calorieën
Een lege calorie is een calorie die wel energie levert, maar amper voedingswaarde (3). Voorbeelden van lege calorieën zijn frisdranken, energiedrankjes (die bij jongeren heel populair zijn), vruchtensappen uit pak, snoep, koek en taart.
Kijk eens op het etiket van zo’n product. Je zult de naam suiker tegenkomen onder verschillende namen, zoals bijvoorbeeld fructose. Fructose zit ook in fruit. Het is een soort suiker dat amper omgezet wordt in energie, want veel lichaamscellen kunnen het niet verbranden.
De fructose in frisdrank wordt dan ook vrij snel omgezet in lichaamsvet en er kleeft nog een nadeel aan. Fructose heeft amper invloed op Ghreline (je hongerhormoon). Dit hormoon gaat uit, indien je genoeg gezonde calorieën hebt gegeten, of vezelrijke voeding.
Fructose voorkomt dat dus, waardoor het regelmechanisme van calorie-inname – verzadiging – calorie overschot niet werkt. Wie veel fructose binnen krijgt, loopt een grote kans om ook teveel calorieën binnen te krijgen, waardoor er bijna automatisch overgewicht ontstaat.
2. Eiwitten
Een calorie uit eiwitten is best moeilijk te verteren voor je lichaam. Je stofwisseling heeft energie nodig (lees calorieën) om een eiwit te verwerken. Vandaar dat eiwitrijke diëten populair zijn bij mensen die willen afvallen.
Een gram eiwit levert 4 calorieën en de meeste van die calorieën zijn bouwstoffen voor je lichaam. Ze worden omgezet in hormonen, enzymen, lichaamsweefsel en neurotransmitters zoals dopamine en endorfine.
Eiwitten vind je onder andere in vlees, vis, kip, volle granen, peulvruchten, bonen, paddenstoelen, vis, kip, eieren, quinoa eieren en kaas. De meeste eiwitten worden door je lichaam gebruikt en overschotten worden veelal door je nieren afgebroken en verlaten je lichaam via je ontlasting.
Een eiwitrijke maaltijd verzadigd je ook voor een lange tijd. Dit komt doordat je bloedsuikerspiegel amper stijgt, zodat er amper insuline in je bloedbaan wordt gepompt.
3. Vetten
Een calorie uit vet is ook lastig verteerbaar voor je lichaam. Hoewel een gram vet 9 calorieën aan energie oplevert, worden die calorieën voor verschillende doeleinden gebruikt. Net als bij eiwitten heeft je lichaam moeite met het afbreken van een calorie uit vet.
Het kost dus ook energie om vet te verteren. Je metabolisme stijgt dus door het eten van vetten (en eiwitten). Hierdoor verbrand je automatisch meer calorieën op een dag. Gezonde vetten vind je onder andere in vis, avocado, ongezouten en ongebrande noten, pitten en zaden, mager (grasgevoerd) rundvlees, kokosvet, olijf- en arachideolie.
Bij het omzetten van vet in energie, ontstaan in je lichaam geen bijwerkingen zoals bij koolhydraten wel het geval is. Als je teveel koolhydraten eet, dan loop je op de lange termijn aandoeningen te ontwikkelen zoals hart- en vaatziekten en diabetes 2.
En, wat kan jij hiermee?
Vetten en koolhydraten leveren beiden energie, maar hoe die energie wordt aangewend verschilt dus behoorlijk. Een calorie uit vet wordt vrijwel direct gebruikt, onder ander tijdens het verteringsproces van zichzelf. De calorie van een koolhydraat wordt vaak opgeslagen in je lichaamscellen om later omgezet te worden in energie.
Doordat vele producten uit de reguliere supermarkten relatief veel koolhydraten bevatten, halen we derhalve veel van onze energie uit koolhydraten in plaats van vetten. Hierdoor krijgen veel mensen een overschot aan koolhydraten binnen en dat overschot zet je lichaam om in vetmassa.
Thans is bijna de helft van Nederland te dik. Het zou dus best handig zijn om het aandeel koolhydraten afkomstig uit brood, pasta, aardappelen, pizza, patat en rijst om te zetten in koolhydraten afkomstig uit groenten. Jawel, koolhydraten vind je ook in groenten.
Tellen van calorieën?
Wil je afvallen? Nou, het tellen van je calorieën is dus overbodig. Het gaat niet om het aantal calorieën in je voeding het gaat juist om het soort calorieën. Een calorie afkomstig van een koolhydraat heeft andere effecten in je lichaam dan die van vetten en eiwitten. Om over de holle calorieën nog maar te zwijgen.
Als je wilt afvallen dan bereik je goede resultaten wanneer je de lege calorie sterk beperkt. Je vindt die calorieën onder andere in alcohol, frisdrank en vruchtensappen. In het e-book Afvallen Veranderen ontdek je hoe je in kleine stapjes veel gewicht kwijt kan raken en je bovendien fitter en lekkerder voelt.
Wil je meer weten over gezond eten? Lees dan het e-book Gezonde Voeding. Als je dit e-book eenmaal hebt gelezen, dan wil alleen nog maar gezond (en lekker) eten.
Heb je een beetje moeite om de theorie om te zetten in de praktijk? Kan jij wel wat inspiratie gebruiken voor wat je ’s avonds op tafel zet? Check deze pagina vol met gezonde, lekkere en verantwoorde recepten. Makkelijk te maken ook.
Bronnen:
(1) https://nl.wikipedia.org/wiki/Calorie
(2) http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=1199154
(3) http://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/carbohydrates/added-sugar-in-the-diet/