Vanwaar de kritiek op het Voedingscentrum?

Er is nogal wat kritiek op het Voedingscentrum, de laatste jaren. Diverse onafhankelijke onderzoekers, wetenschappers auteurs en bloggers laten zich kritisch uit over deze organisatie. Zo zou het Voedingscentrum niet onafhankelijk zijn en zich teveel richten op de consensus van het huidige voedingsaanbod. Ook zou de Schijf van Vijf feitelijk onjuist zijn en is het vreemd dat het Voedingscentrum nog steeds zuivel promoot. Hoe zit dat?

Hoe onafhankelijk is het Voedingscentrum?

Het is vrij gemakkelijk om kritiek te uiten op het Voedingscentrum. Het Voedingscentrum profileert zich namelijk als autoriteit, maar je kunt je afvragen of je wel een autoriteit kunt zijn, in een gebied waarin meer onbekend dan bekend is. Maar goed, een van de kritiekpunten van de tegenstanders van het Voedingscentrum is dat het centrum niet onafhankelijk zou zijn. Hoe zit dat? Nou, op de website kun je niet veel bewijs vinden voor die stelling. Het Voedingscentrum stelt zelf een autoriteit te zijn en een onafhankelijke partij die de burgers zo goed mogelijk adviseert op het gebied van gezonde voeding. Voor het advies baseert het Voedingscentrum zich op de richtlijnen van de Gezondheidsraad. De Gezondheidsraad is een club die overheden adviseert op het gebied van gezonde voeding en zich baseert op wetenschappelijk onderzoek.

Nou, dat klinkt toch vrij goed? Laten we eens starten met de mate van onafhankelijkheid. Het Voedingscentrum werd in het verleden onder andere gesponsord door:

• Ahold (Albert Heijn)
• Heinz (Ketchup)
• Kellogs Benelux (Cornflakes)
• LU General Biscuits (Koekjes)
• Sara Lee/Douwe Egberts Research (Koffie en thee)
• Smiths Food Group BV (Chips)
• Unilever (van de merken Knorr, Unox, Bertolli)
• Nederlandse Zuivel Organisatie
• Voorlichtingsbureau Vlees

Die sponsoring vond plaats in de vorm van zogenaamde leerstoelen. Deze werden voor een deel gefinancierd door deze bedrijven en voor een groot deel door de overheid. Wat je uit dit rijtje kunt opmaken is dat deze bedrijven allen een commercieel belang hebben. Deze partijen vertegenwoordigen organisaties die miljarden verdienen aan bewerkte voedingsmiddelen. Je kunt jezelf dan de vraag stellen, hoe onafhankelijk het Voedingscentrum zich kan opstellen voor het geven van onafhankelijk advies, maar goed, dat is aan jou om te beoordelen.

Op de website is het Voedingscentrum redelijk open over deze organisaties en stelt het dat er een gedragscode is opgesteld, die de onafhankelijkheid in het advies zal waarborgen. Maar goed, wie bijt in de hand door wie hij gevoed wordt? De kritiek op het Voedingscentrum, als onafhankelijk orgaan, komt onder andere hier vandaan. Dan zijn er nog de Productschappen die een rol spelen. Al sinds de introductie van de Schijf van Vijf, het paradepaardje van het Voedingscentrum, is de Schijf van Vijf  en de rol van de commerciële partijen en de Productschappen omstreden.

De Schijf van Vijf

Het aandeel koolhydraatrijke voedingsmiddelen kent een te prominente plek op de Schijf van Vijf ten opzichte van het vak met groente en fruit, volgens veel tegenstanders. Ook is het aandeel onverzadigde vetten vrij laag en wordt vet sowieso meer afgeraden dan aangeraden. Wat is hiervan het gevolg geweest in de afgelopen jaren? Het voedselaanbod is in de afgelopen 30 tot 40 jaar veel gericht op koolhydraten en veel minder op onverzadigde vetten. Wetenschappelijk onderzoek heeft echter de relatie aangetoond tussen het eten van veel koolhydraten en aandoeningen als overgewicht, diabetes 2, hart- en vaatziekten. Vet en zeker onverzadigde vetten kent deze relatie niet. Vreemd dus. Het klinkt derhalve logisch dat er tegenstanders zijn.

Koolhydraten

Hoe komen die koolhydraten dan op zo’n prominente plek in de Schijf van Vijf? Om daar een antwoord op te geven, duiken we de geschiedenis in. Ten tijde van het ontstaan van de Schijf van Vijf werd het Voedingscentrum onder andere geadviseerd door de belangenbehartigers van de sectoren land- en tuinbouw, zuivel, vlees en vis. Als je kijkt naar de indeling van de Schijf van Vijf, dan zie je welke belangenbehartigers hun belangen het best hebben verdedigd. Koolhydraten vind je in brood, pasta, ontbijtproducten, rijst, aardappelen en ook in groente en fruit. Helaas vind je ze ook in allerlei calorierijke tussendoortjes, zoals candy bars, energierepen, ontbijtkoek en noem ze maar op. Je kunt ze de hele dag door eten, als je niet oplet. In het westen eten we simpelweg te veel koolhydraten, ten opzichte van de lichaamsbeweging die de gemiddelde Nederlander dagelijks krijgt.

Doordat de gemiddelde Nederlander in de afgelopen 30 jaar structureel minder lichaamsbeweging heeft gekregen, vanwege de immer voortschrijdende automatisering en mechanisering, hebben we die koolhydraten in veel mindere mate nodig. Een aanpassing zou dus op zijn plaats zijn. Je zou je kunnen afvragen waarom het Voedingscentrum in de afgelopen decennia dit niet heeft gedaan. Vandaar dat diverse tegenstanders met alternatieven zijn gekomen. Hiervan kan de Voedselzandloper het meest bekend zijn. Dan zuivel. Het Voedingscentrum beveelt dagelijks een portie zuivel aan.

Zuivel

Die aanbeveling is best vreemd voor een autoriteit op het gebied van gezonde voeding. Er bestaan namelijk talloze onderzoeken die de ongezonde effecten van melk aantonen. Veel mensen leiden aan een lactose intolerantie. Dit kan leiden tot allerlei allergieën en aandoeningen zoals psoriasis en zelfs astma. Je zou, van een hoge zuivelconsumptie, zelfs minder sterke botten van krijgen. Dit in tegenstelling tot de bekende slogan. Hoewel zuivel het mineraal calcium bevat, bestaan er talloze alternatieven die je dagelijks tot je kunt nemen, om zo aan je sterke botten te komen. Zuivel lijkt alleen maar de gezondheid van de zuivelsector goed te doen.

Negeren van zeer gezonde voedingsmiddelen

Ook wordt het Voedingscentrum verweten, bepaalde gezonde voedingsmiddelen te negeren. Voorbeelden hiervan zijn zaden, noten, kiemen, kefir, algen, amarant, quinoa, spelt en zeewier. Stuk voor stuk zijn die erg gezonde voedingsmiddelen. Over superfoods is het Voedingscentrum helemaal duidelijk: “Allemaal onzin”. Nou, dit lijkt mij wat voorbarig. Ze zijn best gezond en ze worden onderworpen aan allerlei testen, om hun gezonde werking aan te tonen. Ik ben zelf ook geen groot voorstander van superfoods, omdat ze wat duurder zijn en er voldoende alternatieven bestaan. Zo kun je voor goji bessen, net zo goed bramen en bessen eten. Een stuk goedkoper. Je vindt de alternatieven onder andere op deze site, onder top voedingsmiddelen.

Ook zou, volgens de tegenstanders, het Voedingscentrum aanbevelingen doen op basis van de huidige consensus. Die consensus bestaat dan uit hetgeen de bedrijven graag willen verkopen en de mensen graag willen kopen. Dit ligt, zeg maar, binnen de lijnen van hetgeen iedereen gewend is. Maar ja, ben je daar nou een voedselautoriteit voor? Zou de rol van een voedselautoriteit niet beter kunnen zijn om mensen te informeren over voeding die positief bijdraagt aan de gezondheid en die past in het huidige tijdsgewricht? Dit gaat wellicht tegen de huidige consensus in, maar mensen naar de mond praten lijkt mij ook niet de oplossing.

Gelukkig zijn er tal van andere geluiden te horen. Hierbij kun je denken aan het werk van Walter Willett, Jaap Seidell, Kris Verburgh en Michael Moss. Hoewel het platform van die stemmen net zo verenigd is als die van het Voedingscentrum en hoewel deze mensen dikwijls door de voedselproducenten worden uitgesloten, kan het bijzonder raadzaam zijn om deze onafhankelijke mensen te volgen. Uiteindelijk bepaal jij zelf wat je in je mond stopt. Jij bent dus zelf verantwoordelijk voor je eigen gezondheid en de informatieplicht ligt dus ook bij jezelf.  Het is dus niet handig dat er veel verschillende partijen zijn die allemaal verschillende dingen zeggen over voeding. Maar goed, ik denk dat het geen kwaad kan om je breed te informeren, zodat je een goed beeld krijgt, van wat er allemaal gezegd wordt. Daarnaast is het gebruik van je eigen gezonde verstand erg belangrijk in je keuzes.

NLbewustgezond.nl is opgericht om zelf een gezonde levensstijl te kunnen ontwikkelen en om tegengas te geven aan de stijgende trend in overgewicht. Derhalve informeert NLbewustgezond.nl je over Gezonde Voeding, Beweging en een Gezond mentaal welbevinden. Dit wordt gedaan middels de blogs, de artikelen en door het e-boek Gezonde Voeding (toepasselijke naam). Het e-boek Gezonde Voeding is ook als paperback verkrijgbaar. Je ziet de beide boeken hier links staan. Tot slot heeft NLbewustgezond.nl sinds enige tijd ook een Facebook pagina. Steeds meer mensen weten deze te vinden en er worden regelmatig inspirerende quotes en afbeeldingen opgezet. Gezond voor je geest.

Deze post is niet bedoeld om partijen af te kraken en andere partijen op te hemelen. Er is namelijk veel meer onbekend, dan dat er bekend is over voeding. Hoewel een broccoli beschikt over stoffen die kanker zouden kunnen voorkomen, betekent dit nog niet dat je door het eten van veel broccoli, daadwerkelijk geen kanker krijgt. Die relatie is wetenschappelijk heel moeilijk aan te tonen. Dit zelfde geldt voor roken. Inmiddels zijn de schadelijke effecten roken voldoende aangetoond, maar je kunt niet stellen dat je automatisch longkanker krijgt, doordat je rookt. Er spelen vele factoren een rol, als het gaat om gezondheid.