Verslaafd aan eten. Hoe werkt dat en wat kun je eraan doen?

Je bent verslaafd aan eten, wat nu? Of, je bent verslaafd aan eten en je weet het niet. Je wilt wel anders eten omdat je beseft dat wat je aan het doen bent niet zo gezond is. Alleen op de een of andere manier lukt het je steeds maar niet. Iedere keer wanneer je eten ziet, maakt niet uit wat, dan moet je het gewoon hebben. Waarom eigenlijk? In dit artikel lees je hoe een eetverslaving werkt en wat je eraan kunt doen. Het artikel is gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en ik zal je alvast verklappen dat een eetverslaving niet het gevolg hoeft te zijn van onvoldoende wilskracht. Ben jij verslaafd aan eten, of ken je iemand die het is? Wees dan niet te streng, lees maar. 

Help ik ben verslaafd aan eten! Hoe kan dat?

Mensen die verslaafd aan eten zijn, zijn over het algemeen niet verslaafd aan het eten van worteltjes, spruitjes, spinazie en vis. Het is meer de junkfood die het hem doet. En juist junkfood is overal verkrijgbaar. Dat is een probleem.

Verslaafd aan eten, zit in de hersenen

Als je ooit hebt geprobeerd om minder junkfood te eten, dan weet je wellicht dat dit makkelijker gezegd dan gedaan is.

Junkfood

Juist doordat je junkfood eet, vragen je hersenen om dit type eten. Daarom ontstaat hunkering. De term junkfood gebruik ik in dit artikel om allerlei sterk bewerkte voedingsproducten, waaraan veel suiker en andere additieven aan zijn toegevoegd aan te duiden.

Hoewel de rationele, bewuste geest van mensen die verslaafd aan eten zijn “weet” dat ze ongezond bezig zijn, lijkt een ander deel van de hersenen het daar niet mee eens te zijn.

Sommige mensen hebben dit probleem niet. Ze kunnen gemakkelijk chips, hamburgers en hotdogs eten en er vervolgens vanaf blijven. Andere mensen lijken er geen controle op te hebben.

Ondanks je beste bedoelingen en ondanks dat je weet dat je ongezond eet, eet je toch junkfood. Je eet het zelfs als je eerder hebt besloten om het niet meer te eten.

Ligt het aan een gebrek aan wilskracht?

Wellicht denk je dat dit veroorzaakt wordt door een gebrek aan wilskracht. Dat je verslaafd aan eten bent, ligt echter veel gecompliceerder.

Het is een feit dat junkfood het beloningssysteem in je hersenen op dezelfde manier stimuleert zoals harddrugs als cocaïne dit doet.

Voor gevoelige mensen kan het eten van junkfood tot een complete verslaving leiden. Deze eetverslaving kent dezelfde biologische basis heeft als een verslaving aan drugsmisbruik (1).

Waarom is eten verslavend?

Binnen in je hersenen bevindt zich een systeem dat het beloningssysteem wordt genoemd. Dit systeem is ontworpen om je te “belonen” wanneer je dingen doet die je overleving stimuleren. Deze beloning ontvang je door te eten (2) een ook door seks te hebben.

Door te eten ga je niet dood en door middel van seks plant je jezelf voort. Het beloningssysteem beloont dus oergedrag.

Geen invloed

Dit mechanisme bevindt zich in je zogenaamde reptielenbrein. Je hebt geen invloed op dit deel van je hersenen. Ons reptielenbrein zijn onze oerdriften en instincten. Het regelt o.a. onze impulsen om te vechten, te vluchten, te voeden en om ons voort te planten.

Wanneer je dus iets eet, maken je hersenen (het beloningssysteem) een heleboel chemicaliën vrij. Deze chemicaliën heten neurotransmitters en een van die neurotransmitters heet dopamine. Onze hersenen interpreteren dopamine als plezierig. Ze zijn er dol op.

Onze hersenen zijn zo geprogrammeerd om juist het gedrag te belonen, dat dopamine vrijmaakt. Je voelt je dus lekker, plezierig en zelfs euforisch.

En nu komt het probleem met junkfood.

Junkfood kan een gevoel van beloning veroorzaken dat veel krachtiger is, dan dat je zou krijgen met oorspronkelijke voeding (3). Het eten van een appel of een goed stuk biefstuk geeft veel minder dopamine (beloning) af, dan het eten van ijs en chips.

Neurotransmitters zoals dopamine beïnvloeden je leven en je gezondheid (ook je lichaamsgewicht) enorm. Meer weten over neurotransmitters en hoe je ze in je voordeel kan laten werken? Lees het populaire e-boek Van Stress Naar Geluk dan eens.

Bottom line: Het eten van junkfood veroorzaakt een flinke dopaminerespons in je hersenen. Deze beloning stimuleert mensen die er gevoelig voor zijn om meer ongezond voedsel te eten.

Verslaafd aan eten kan leiden tot lichamelijke verslaving

Wanneer je herhaaldelijk iets doet wat dopamine afgeeft, dan kan de gevoeligheid van de dopaminereceptoren afnemen. Denk hierbij aan het roken van een sigaret, het eten van een zak chips of aan gokken.

Wanneer je hersenen merken dat de hoeveelheid dopamine te hoog is, dan verwijderen ze een aantal dopaminereceptoren om de delicate balans te herstellen.

Wanneer je minder receptoren hebt, dan heb je automatisch meer dopamine nodig om eenzelfde kick te bereiken. Daarom eet je meer junkfood (of ga je vaker gokken, meer roken of meer drugs gebruiken). Dit doe je omdat je onbewust hetzelfde beloningsniveau wilt bereiken. Dit proces wordt tolerantie genoemd.

Meer junkfood eten, om eenzelfde gevoel van beloning te ervaren

En daar blijft het niet bij omdat je je ongelukkig gaat voelen. Je hersenen ontvangen immers te weinig dopamine, om je gelukkig te laten voelen. Dit houdt in dat je wel junkfood moet gaan eten, om je weer gelukkig te voelen. Dit wordt ontwenning genoemd.

Wanneer je het niet eet, voel je je rot.

Tolerantie en ontwenning zijn kenmerken van fysieke verslaving.

Meerdere onderzoeken bij ratten laten zien dat de beestjes fysiek verslaafd kunnen raken aan junkfood. Dit werkte op eenzelfde manier zoals ze verslaafd raakten aan drugsmisbruik (4).

Natuurlijk is dit een drastische versimpeling. Maar dit is eigenlijk hoe een eetverslaving (en elke verslaving) werkt.

Bottom line: Het regelmatig eten van junkfood kan een dopaminetolerantie veroorzaken. Dit houdt in dat je de volgende keer meer junkfood moet eten, om tot eenzelfde beloningseffect te komen.

Verslaafd aan eten, hunkering is een belangrijke functie van verslaving

Hunkering of verlangen is een emotionele toestand, waarbij je heel erg graag bepaald voedsel wilt eten. In dit geval junkfood. Deze emotionele toestand is iets anders dan honger hebben.

Hunkering lijkt soms vanuit het niets op te komen. Het ene moment zit je gewoon TV te kijken of wandel je met de hond. En dan ontstaat plotseling het verlangen naar zoiets als ijs, chip of een candy bar.

Hoewel het lijkt dat hunkering vanuit het niets lijkt voort te komen, kunnen zij ontstaan door bepaalde triggers. Dit zijn simpele signalen zoals langs een pizza-afhaal restaurant lopen, het zien van een reclamebord van een bepaald junkfood/fast food of een reclame op TV.

Deze triggers kunnen ook ontstaan door bepaalde emotionele toestanden. Zo zou je je op dat moment bijvoorbeeld eenzaam of depressief kunnen voelen.

Waar het om draait is dit; die hunkering gaat over het bevredigen van de behoefte van je hersenen aan dopamine. Het heeft niets te maken met de lichamelijke behoefte aan voedsel.

Hunkering en verlangen zijn knap lastig.

Wanneer eten je aandacht is gaan domineren, kun je maar moeilijk aan iets anders denken. Eten domineert je gedachten. Dit maakt het dan ook moeilijk om rationeel te denken over junkfood. Met andere woorden, je denkt er niet aan dat het slecht voor je zou kunnen zijn.

Je wilt gewoon eten!

Het is niet ongebruikelijk om onbedwingbare trek te krijgen. De meeste mensen ervaren dit af en toe. Echter wanneer je herhaaldelijk toegeeft aan deze hunkering (en je eet junkfood), dan is dit wel zorgwekkend.

Als je verslaafd aan eten bent, kan deze hunkering ongelofelijk krachtig zijn. Het kan er makkelijk voor zorgen dat mensen hun eigen regels overtreden om bijvoorbeeld alleen maar gezond te eten, die dag. Sterker nog, ondanks dat ze weten dat het fysieke schade (gezondheidsschade, overgewicht) eten ze toch door.

Hier moet je niet te lichtzinnig over denken. Het is echt een serieus probleem. Kijk maar eens om je heen.

Bottom line: Wanneer je regelmatig toegeeft aan de hunkering om junkfood te eten, kan je verslaafd aan eten raken.

Hunkering kan binge-eten worden

Wanneer je toegeeft aan de hunkering, ontvang je je beloning. Deze beloning is het plezier, vanwege de afgifte van dopamine. De beloning (dopamine) is waar het om draait als je verslaafd aan eten bent. Daardoor ontstaat hunkering naar bepaalde voeding. In dit geval junkfood.

Dit kan een heel groot probleem worden. Mensen die verslaafd aan eten zijn, krijgen hun kick door junkfood te eten. Net zolang totdat hun hersenen alle dopamine hebben ontvangen, waaraan het ontbrak.

Hoe vaker je deze cyclus van verlangen en beloning herhaalt, hoe sterker de hunkering wordt en hoe meer junkfood je elke keer nodig hebt (5).

Een voorbeeld: waren 2 bolletjes ijs 3 jaar geleden genoeg. Dan heb je vandaag de dag misschien wel 4 bolletjes nodig om hetzelfde beloningsniveau te ervaren.

Eten, niet omdat je honger hebt maar omdat je ernaar verlangt

Het kan daarom bijna onmogelijk zijn om met mate te eten als je verslaafd aan eten bent. Je wordt immers niet gedreven door honger, maar door verlangen, hunkering en de bevrediging door middel van de dopamine afgifte.

Voor mensen die verslaafd aan eten zijn is het daarom heel moeilijk om een klein plakje cake te eten. Of om maar een paar snoepjes te nemen. Je kunt dit vergelijken door aan een roker te vragen om slechts een kwart van een sigaret te roken. Dit werkt gewoon niet.

Bottom line: Hunkeren en voedselverslaving bevorderen overeten, binge-eten en daarom ook obesitas.

 

Een eetverslaving kan leiden tot gecompliceerde gedragingen

Na verloop van tijd kan een eetverslaving ernstige lichamelijke en psychische problemen veroorzaken.

Veel mensen die bijvoorbeeld al heel lang verslaafd aan eten zijn, houden (meestal) hun eetgewoonten geheim. Hierdoor kunnen zij regelmatig het gevoel hebben “betrapt” te worden door een bekende. Ze kunnen ook depressief zijn en een ernstig gebrek aan zelfrespect hebben. Niet zo leuk dus.

Dit alles wordt alleen maar verergerd door het feit dat de meeste mensen zich niet eens realiseren dat ze verslaafd aan eten zijn. Ze denken gewoon dat ze zwak en ongedisciplineerd zijn. Hopelijk weet je nu dat dopamine (pure biologie dus) hierin een sterke rol speelt.

Wees dus niet te streng (voor jezelf). Het feit dat je verslaafd aan eten bent heeft dus sterk te maken met neurologische patronen en verlangens. Het is pure biologie.

Bottom line: Mensen die verslaafd aan eten zijn, verbergen hun gedrag vaak voor vrienden en familie. Depressie en een laag zelfbeeld lijken een rol te spelen.

Hoe kun je stoppen met eten?

Helaas is er geen gemakkelijke oplossing voor mensen die verslaafd aan eten zijn. Er bestaat geen supplement, mentale truc of magische oplossing.

Natuurlijk is het belangrijk dat sommige mensen (die verslaafd aan eten zijn) leren hoe zij hun consumptiegedrag kunnen beheersen. Voor sommigen is het belangrijk om junkfood volledig te vermijden. Wellicht is het ook een goed idee – als jij ook verslaafd aan eten bent – om professionele hulp te zoeken.

Een goede coach of een psycholoog zou uitkomst kunnen bieden. Misschien kan het e-boek Wat Je Denkt Ben Jezelf uitkomst bieden.

Meer weten?

Wil je meer eten over gezond eten en leven? En heb je (net als talloze anderen) geen tijd om alles tot de bodem uit te zoeken?

Het zware uitzoekwerk heb ik in de afgelopen jaren voor je gedaan. Ik heb talloze boeken en onderzoeken gelezen over gezond eten, leven, gewicht en over afvallen. Lees daarom het e-boek Gezond In 10 Stappen.

Wil je verantwoord afvallen omdat je jezelf momenteel te zwaar vindt? Lees dan het e-boek Eerste Hulp bij Verantwoord Afvallen.

 

NLbewustvoedingsadvies

Wil je dat wij eens samen praten over gezond eten en afvallen? Dat kan, heel gemakkelijk: maak een online afspraak voor voedingsadvies. In 30 minuten praat ik je helemaal bij en omdat je heel veel tips en inzichten ontvangt, krijg je ook nog een PDF bomvol gezonde info. Zit bij de prijs inbegrepen.

Ben je ongeduldig en wil je snel (en goed) afvallen? Volg dan het plan van het e-boek 10 Kilo Afvallen In 3 Maanden.

Dit is een op wetenschap gebaseerd voedingsartikel van de experts van Authority Nutrition.

Bron:
1. https://www.healthline.com/nutrition/how-food-addiction-works
2. https://thehealthsciencesacademy.org/health-tips/eating-addiction/