Reptielenbrein, het beest in je hoofd

Denk jij dat jij je dagelijkse keuzes bewust maakt? Ons brein is een van de meest complexe stukjes software van het universum. Het brein is verdeeld in drie verschillende delen die ieder verschillende taken besturen. Een van die delen is je reptielenbrein. In dit artikel vertel ik je hoe het reptielenbrein je gedrag onbewust regelt. Je reptielenbrein is gebrand op maar één ding en dat is overleven. Hoe dan ook, wat dan ook. Ons reptielenbrein regelt onze instincten zoals vluchten, vechten, voeden en voortplanting. Denkt je dat jij bewust hebt gekozen voor je eten vandaag, de auto die je rijdt of films die je kijkt? Je reptielenbrein bepaalt voor 95% al je beslissingen. Het is het beest in je hoofd dat je laat doen wat je doet. 

Wat is het reptielenbrein en welke breinen zijn er nog meer?

Onze hersenen zijn een kwetsbaar orgaan. Ze bestaan uit zacht zenuwweefsel wat voor ongeveer 60% uit vet bestaat. De omega 3 vetten maken ongeveer de helft uit van al dit vet. Vandaar dat omega 3 vetten in je voeding zo ongelofelijk belangrijk zijn.

We kunnen onze hersenen in 3 regio’s verdelen. Het reptielenbrein, het limbische brein en de neocortex.

 

Het reptielenbrein

Ons reptielenbrein is het meest primitieve en het meest oude deel van onze hersenen. Dit reptielenbrein regelt al onze instincten. Dit deel van onze hersenen is gericht op één ding; overleven.

Je reptielenbrein regelt instincten zoals voortplanting, voeding, vechten, vluchten. De vier v’s.

Ons reptielenbrein bestaat uit onze hersenstam. Het bevindt zich helemaal binnen in onze hersenen, tegen het einde van je ruggenwervel.

Het reptielenbrein is o.a. betrokken bij het reguleren van hormonen, het reguleert je lichaamstemperatuur, honger en dorst gevoelens en het reptielenbrein regelt je ademhaling en je hartslag.

Het limbische brein

Dit deel van onze hersenen regelt onze emoties, gevoelens, moederliefde en sociale hiërarchieën/binding. Het limbische brein bestaat uit het septum, amygdala, hypothalamus, hippocampuscomplex en cingulate cortex. Het limbische brein zit als het ware om ons reptielenbrein heen.

De neocortex

De neocortex is het deel van de hersenen wat ons mensen van dieren onderscheidt. In dit deel van onze hersenen vindt rationeel denken plaats en andere typisch menselijke dingen zoals planningen maken, logisch nadenken en zelfreflectie.

Dankzij de neocortex kunnen wij talen leren (verbaal communiceren), problemen oplossen, nadenken over oplossingen/gevoelens/emoties en doelen definiëren.

De neocortex zorgt ervoor dat wij taken kunnen uitvoeren, huiswerk kunnen maken, kunnen plannen, kunnen leren en dat wij een bepaalt sociaal gedrag kunnen laten zien.

Wat doet ons reptielenbrein?

Ons reptielenbrein is verantwoordelijk voor onze instincten. Dit houdt in dat je reptielenbrein ervoor zorgt dat je in leven blijft. Zo regelt het reptielenbrein de lichamelijke behoeften om calorieën binnen te krijgen, om ons voort te planten en om ons veilig te voelen.

Daarnaast regelt je reptielenbrein ook andere functies zoals je angst, motoriek, je balans, het leren door oorzaak en gevolg, oogbewegingen en de kracht van gewoonten.

Je reptielenbrein is dus verantwoordelijk voor onze instinctieve behoeften en het regelt de lichamelijke behoeften voor calorieën, voortplanting en veiligheid.

De makkelijke weg

Juist omdat ons reptielenbrein alleen maar bezig is met reproductie van onze genen en de overleving van ons als soort, zal het reptielenbrein altijd kiezen voor de weg van de minste weerstand. Het zal pijn vermijden en plezier omarmen. Het zal moeite voorkomen en juist voor gemak kiezen.

Ons dagelijkse gedrag wordt voor het grootste gedeelte bepaald door het reptielenbrein. Zo’n 95% van alle beslissingen die je dagelijks neemt, neem je onbewust en je reptielenbrein regelt dit.

Commercieel uitnutten

Succesvolle reclamecampagnes, succesvolle merken en grote voedingsmultinationals richten hun marketing (en hun producten) daarom vooral op ons reptielenbrein. Dit is goed om te weten omdat dit jou een hoop geld kost.

Ons reptielenbrein in een moderne wereld

In het verleden heeft het reptielenbrein ons fantastisch geholpen om zoveel mogelijk voedsel te vinden en om ons gebied te beschermen tegen ongewenste indringers. Vandaag de dag zijn calorieën niet schaars meer en worden wij ook niet bedreigd door Neanderthalers en wilde beesten.

Er is alleen één puntje; ons lichaam (ons reptielenbrein) weet dit niet.

Ons lichaam leeft in het verleden

Je lichaam is als het ware in een tijdmachine gestapt. Van 200.000 jaar geleden plotseling naar nu. Van het jagen op prooi en het vluchten voor roofdieren, naar files, financiële verplichtingen en kantoorleed.

Er bestaat dus een enorme kloof tussen onze biologische status en de wereld waarin ons lichaam (plotseling) in terecht is gekomen.

Ons reptielenbrein werkt nog steeds hetzelfde als in de oertijd, toen onze basisbehoeften (eten, drinken, veiligheid) schaarse goederen waren. Tegenwoordig zwemmen we in de calorieën. Voor elk moment van de dag is een snack uitgevonden en we houden van TV koks.

Van welke smaken houdt je reptielenbrein?

De meest waardevolle voedingsstoffen om te overleven zijn zout, suiker en vet. Ik zal deze hieronder toelichten.

• Zout is van groot belang voor bepaalde chemische reacties en de elektrolytenbalans van ons lichaam.
• Vet is de meest dichte bron van calorieën. Vet is essentieel voor de productie van hormonen en de gezondheid van al je lichaamscellen, inclusief je hersenen (omega 3 vetten, weet je nog?).
• Suiker (glucose) is de standaard brandstofbron van ons lichaam. Niet de beste, maar het geeft ons onmiddellijk energie en het verlicht bepaalde beloningsmechanismen in je hersenen. Vanwege de snelle absorptie kan het ook heel gemakkelijk als lichaamsvet worden opgeslagen (overleven!).

Dopamine kicks in

En nu komt het stuk waarin je ontdekt waarom die 3 smaken je geld kosten, je overgewicht opleveren en die je laten hunkeren naar bepaalde voeding.

Ons gehemelte en onze smaakpapillen zijn geëvolueerd/geoptimaliseerd om de 3 smaken vet, zout en zoet te prefereren.

Voedingsmiddelen die deze 3 smaken met succes combineren, worden dus vaak gegeten. Je reptielenbrein ervaart dan dat je iets eet, waardoor je genen zullen overleven en beloont dit met de afgifte van de neurotransmitter dopamine.

Verslavend

Voedingsmiddelen die met succes de 3 smaken zout, zout en vet combineren: hamburgers, snacks, friet, chips (junk en fastfood) en ook gesuikerde zuivelproducten.

Dopamine is verslavend en daarom zal je reptielenbrein altijd gemotiveerd zijn om jou aan te zetten om hetzelfde type voedingsmiddelen te blijven eten.

Wat voor voeding geldt, is ook van toepassing op andere zaken waarbij dopamine betrokken is. Denk hierbij aan seks, gokken, het roken van sigaretten, het eten van teveel suiker (of gewoon producten die veel suiker bevatten!!) en het gebruik van drugs.

Hoe het reptielenbrein je voedselkeuzes bepaalt

Op zichzelf zijn de smaken zout, suiker en vet niet schadelijk. Het is alleen de dodelijke combinatie van deze 3 smaken bij elkaar, die hen in een bijna verslavende combi verandert.

Natuurlijk weten de grote voedingsmultinationals dit ook. Sterker nog, ze gebruiken deze 3 smaken op grote schaal om jouw en mij meer van hun producten te laten kopen. Deze bedrijven ontwikkelen producten (het is bijna een wetenschap) juist door deze 3 smaken te optimaliseren zodat ons reptielenbrein geraakt wordt.

Hierdoor ontstaat als het ware een verslaving aan hun producten.

Blisspoint

Het meest optimale punt van de 3 smaken in een product wordt het blisspoint genoemd. In zijn boek Zout, Suiker, Vet (2013) beschrijft Michael Moss dit proces uiterst nauwkeurig.

Laat ik het heel kort samenvatten; als jij denkt dat je de smaak van dergelijke producten waardeert (logica), dan heb je het mis. Je bent geconditioneerd om van die smaken te houden. Dit zit instinctief ingebeiteld in je reptielenbrein.

Eetverslaving

Wanneer je veel suiker en geraffineerde koolhydraten eet, dan ervaar je de cyclus van eten – dopamine – prettig gevoel meerdere keren per dag. Het is dan zelfs zo erg met je gesteld dat je smaakpapillen aan diggelen zijn. Dit zou in kunnen houden dat je groenten niet lekker vindt en dat fruit niet zoet genoeg smaakt.

Door al dat geknutsel aan voedingsproducten van die grote voedingsmultinationals zijn er ongelofelijk veel van dergelijke producten te verkrijgen. Zie voor jezelf; bij de benzinepomp, in de supermarkt, in de sportkantine, in de snoepautomaat, in de stationsrestauratie…. Wat voor producten zie je daar ALTIJD liggen?

Just saying….

Meer weten over goed eten, een gezond gewicht en wil je later niet ziek worden? Lees dan het e-boek Gezond In 10 Stappen eens.

 

Hoe het reptielenbrein je gedrag beheerst

Wanneer we een activiteit doen die ons een goed gevoel geeft, geeft het reptielenbrein de neurotransmitter dopamine vrij. Ons reptielenbrein erkent vervolgens dat wat we net hebben gedaan positieve resultaten oplevert ten aanzien van ons voortbestaan.

Denk hierbij aan eten en seks. Beiden belangrijk om ons als soort voort te laten bestaan.

Dientengevolge ontstaat een patroon van herkenning in onze hersenen, wat ons motiveert om deze acties in de toekomst te herhalen om zodoende dezelfde resultaten te krijgen.

Of de actie goed voor ons is qua gezondheid, lichaamsgewicht of onze financiën, doet er niet toe. Dit komt omdat het reptielenbrein niet bewust met de wereld kan corresponderen.

Je reptielenbrein heft rationele gedachten op

Dit soort neurologische patronen creëert dus een vicieuze cirkel die elke rationele gedachte kan opheffen. Verslaving aan seks, junkfood (suiker, vet en zout) zijn hier allemaal uitkomsten van. Je houdt dus niet van het eten van die hamburger, die donut, het roken van die sigaret of het drinken van alcohol.

Waar je brein echt naar hunkert, is de positieve feedback. De dopaminekick.

Dopamine wordt eigenlijk het meest vrijgegeven in afwachting van de beloning. Dit is wanneer je op het punt staat om je lichaam te foppen. Wanneer je die hap neemt van die snack. Of juist wanneer je op het punt staat te ejaculeren, tijdens de seks.

Nadat je de climax hebt bereikt, raakt als snel oververzadigd en ben je alweer op zoek naar meer.

Hoe het reptielenbrein ons beïnvloedt

Een van de meest fundamentele rollen van het reptielenbrein is territorialiteit. Ofwel het vaststellen en verdedigen van je eigen omgeving. Simpel gezegd; dat je eigenaar bent van je huis, dat je een schutting rond je tuin hebt staan of dat je dit artikel leest op jouw eigen smartphone.

In de prehistorie vochten onze voorouders menig robbertje uit om “eigendom” te verkrijgen over de jachtgronden en de locaties waar voedsel werd verzameld. Tegenwoordig hoeft dit niet meer, maar we zien dit gedrag nog steeds terug.

Waar? In sport, in zaken doen (concurreren), in de politiek, moderne oorlogsvoering en het simpele feit dat jij altijd wat beter wilt zijn dan een ander. Het codewoord; competitie.

Competitie

Juist competitie is een belangrijke motivator voor mensen om in actie te komen. Tevens leidt competitie tot een belangrijk positieve bekrachtiging, wanneer je wint.

Tegelijkertijd is competitie gebaseerd op onze primaire mechanismen van ons reptielenbrein. Winnen is zoiets als overleven. Door anderen te willen overtreffen vertel je je reptielenbrein dus eigenlijk dat je moet overleven door je te ontdoen van alle concurrentie.

Vandaar dat wij vaak zijn aangetrokken tot (winnende) sporters en sportteams. Instinctief snappen wij wat de atleet aan het doen is; winnen om te overleven.

Denkmomentje

Het hele concept van “wij tegen zij” is natuurlijk leuk om op zaterdag of zondag je favoriete sportteam aan te moedigen. Tegelijkertijd is “wij tegen zij” de reden voor heel veel leed in de wereld.

Hoe ons reptielenbrein ons laat concurreren met anderen heeft dus een mega grote invloed op ons denken, handelen en gedrag. Zaken zoals racisme, religies, subculturen zijn gebaseerd op instincten uit ons reptielenbrein.

Dit gaat dus ongelofelijk ver.

Denk jij ook vaak in termen van “winnen en verliezen”, is het gras groener bij de buren? Als je dit gevoel wilt veranderen, lees dan het e-boek Wat Je Denkt Ben Jezelf eens.

Hoe word je baas over je reptielenbrein?

Ons reptielenbrein staat altijd “aan”. Het helpt ons instinctief te handelen wanneer je in gevaarlijke situaties geraakt. Daarom hoor je, wanneer je in het donker langs een park loopt, het kraken van een takje wanneer een beestje erop staat. Je bent dan direct alert.

Gelukkig is er ook onze neocortex. Als mens zouden wij niet zover zijn gekomen, als dat we nu zijn, indien ons reptielenbrein ons hele leven volledig beheerste.

De neocortex

Wat ons onderscheid van reptielen en andere dieren, is dat wij beschikken over het kroonjuweel van de evolutie; de neocortex zodat wij ons bewust kunnen zijn van onze gedachten, emoties en ons handelen.

Gelukkig kunnen wij nadenken over de consequenties van onze daden en we kunnen zelfs scenario’s bedenken van hoe iets zou lopen wanneer je zou gaan handelen vanuit instincten.

Natuurlijk beïnvloedt ons reptielenbrein ons leven. Het werkt op basis van instincten. Wanneer je gewoon zou handelen op de automatische piloot, je zou gewoon doen wat je instincten je vertellen dan wordt je onvermijdelijk bestuurd door je reptielenbrein.

Niet altijd vertrouwen op gevoelens en verlangens

Juist omdat wij kunnen nadenken moet je niet altijd vertrouwen op wat je gevoelens en je verlangens je vertellen. Dit omdat je gevoelens en je verlangens je steevast het pad van de minste weerstand laat inslaan. Je wilt immers onmiddellijk bevredigd worden.

Door alleen maar de signalen te volgen die komen vanuit je reptielenbrein zul je nooit dingen doen waar je bang voor bent. Je zult blijven eten totdat je dik en ziek bent. Ook zul je zelfzuchtig zijn en dingen van anderen willen afpakken. En je zult ook gewelddadig zijn tegen iedereen die niet in jouw team zit.

En waar leidt dit allemaal toe? Je zult nooit gelukkig worden, je zit gevangen in instinctieve gewoontepatronen.

Hoe je je reptielenbrein kunt sturen

Het ligt dus vrij eenvoudig; of jij bent de baas of jij bent degene die bestuurd wordt. Daarom is het van groot belang dat je jezelf leert beheersen en dat je je bewust bent van je instincten.

Natuurlijk wil je chocola, chips en wijn. Maar is dit handig op maandagavond? Natuurlijk is het een opgave om tijd vrij te maken om te sporten. Vanuit je neocortex ontvang je logische gedachten dat sporten goed is. Je reptielenbrein laat je liever op de bank zitten.

Dit werkt

Het is daarom super belangrijk dingen te doen die je los maken van de prikkels die je ervaart. Hoe je dit doet? Meditatie, yoga, gewoon hardlopen of wielrennen en ademhalingsoefeningen. Een koude douche in de ochtend werkt ook goed, kan ik je uit ervaring vertellen en het opschrijven van je gedachten werkt ook.

In plaats van steeds maar de denken aan woede, winnen, honger, seks, “ik tegen de rest” en dit te zien als jouw identiteit, is het een stuk handiger om jezelf vanuit een extern perspectief te zien. Je bent je gedachten dus niet, je hebt gedachten.

Dat je gedachten hebt, hoeft immers niet te betekenen dat je er wat mee hoeft te doen.

Beat the trigger

Je ervaart bepaalde verlangens en emoties alleen maar vanwege een oorzaak en gevolg. Iets triggert je en je volgt onbewust een bepaalde routine die in je brein is ingebed. Ofwel, je leven is een serie van zichzelf herhalende gedachten en handelingen die zich automatisch afspelen.

Wanneer je eenmaal voor jezelf hebt vastgesteld, waarom je dingen doet zoals je ze doet, dan kun je dit gedrag dus veranderen. Bepaalde gewoontes maken je bijvoorbeeld dik en ze vergroten de risico’s op chronische aandoeningen. En wie wil er nou dik zijn of medicijnen slikken? Niemand toch?

Waarom kies je dan voor die snack, het glas frisdrank of waarom eet je het zoveelste dropje van de dag? Waarom eet je geen appel, drink je geen water of waarom neem je niet de trap? Je weet dat dit beter is. Zorg er dan ook voor dat jij de baas bent van wat je allemaal in je lichaam stopt.

Het gaat er dus om dat je de juiste routines ontwikkelt.

Meer weten?

Ons reptielenbrein probeert ons niet te laten lijden, zo is het niet. Het is alleen dat je je reptielenbrein op de juiste manier moet trainen en conditioneren. Meditatie is een bijzonder geschikt middel hiervoor. Ook de kracht van de juiste gewoontes, zijn bijzonder geschikt.

Ons bewuste zelf heeft het vermogen om onze oerdriften in te dammen, te onderwijzen en het zelfs te bekrachtigen.

Waar moet je beginnen? Je wilt gezonder eten, afvallen, niet meer aankomen, je wilt niet ziek worden en er is zo ongelofelijk veel informatie te verkrijgen. Wat nu? Ik heb enorm veel uitzoekwerk voor je gedaan en heb alles duidelijk en to the point voor je opgeschreven. Lees het e-boek Gezond In 10 Stappen maar eens.

 

Ben jij momenteel slaaf van je gewoontes? Lukken dingen niet, terwijl je er wel voor werkt? Natuurlijk wil je meer geluk, succes en overdaad ervaren. Wie wil er nou achterop raken? In het e-boek Wat Je Denkt Ben Jezelf lees je in duidelijke bewoording hoe je een betere versie van jezelf wordt.

Bronnen:
1. https://www.mt.nl/series/strategie/reptielenbrein-macht-maken/540183
2. http://siimland.com/how-your-reptilian-brain-controls-your-behavior/
3. https://www.interaction-design.org/literature/article/our-three-brains-the-reptilian-brain
4. https://holistik.nl/reptielenbrein/
5. http://www.nlbewustgezond.nl/hersenen-en-geheugen-verbeteren-met-voeding/